Bài 38:
KINH SƯ VÀ PHARISÊU LÀ AI?
Hôm nay chúng ta cùng đọc Tin Mừng Mátthêu 23, 1-12 và thử tìm hiểu vài hạn từ quan trọng:
Bấy giờ, Đức Giêsu nói với dân chúng và các môn đệ Người rằng: “Các kinh sư và các người Pharisêu ngồi trên toà ông Môsê mà giảng dạy. Vậy, tất cả những gì họ nói, anh em hãy làm, hãy giữ, còn những việc họ làm, thì đừng có làm theo, vì họ nói mà không làm. Họ bó những gánh nặng mà chất lên vai người ta, nhưng chính họ thì lại không buồn động ngón tay vào. Họ làm mọi việc cốt để cho thiên hạ thấy. Quả vậy, họ đeo những hộp kinh thật lớn, mang những tua áo thật dài. Họ thích chỗ nhất trong đám tiệc, chiếm hàng ghế đầu trong hội đường, ưa được người ta chào hỏi ở những nơi công cộng và được thiên hạ gọi là ‘rápbi’. Phần anh em, thì đừng để ai gọi mình là ‘rápbi’, nghĩa là thầy, vì anh em chỉ có một Thầy; còn tất cả anh em đều là anh em với nhau. Anh em cũng đừng gọi ai dưới đất này là cha của anh em, vì anh em chỉ có một Cha là Cha trên trời. Anh em cũng đừng để ai gọi mình là người lãnh đạo, vì anh em chỉ có một vị lãnh đạo, là Đức Kitô. Trong anh em, người làm lớn hơn cả, phải làm người phục vụ anh em. Ai tôn mình lên, sẽ bị hạ xuống ; còn ai hạ mình xuống, sẽ được tôn lên”.
Trước hết, bản văn của Mátthêu kể cho chúng ta nghe lời giải thích của Đức Giêsu với dân chúng và các môn đệ, về thái độ sống Luật của các nhóm người khác nhau thuộc Dothái giáo đương thời. Rồi Người đã lên tiếng khuyên nhủ ai nấy cần tuân giữ Luật Thiên Chúa với ý thức đó là Luật của Cha trên trời.
Vào thời của Đức Giêsu, các kinh sư và thầy giảng đóng một vai trò rất quan trọng: họ dạy cho các tín hữu về Luật đã linh hứng cho Môsê và các ngôn sứ. Luật này phải được lắng nghe và thi hành như mệnh lệnh và phán quyết của Thiên Chúa. Tuy nhiên, một số người trong các kinh sư và Pharisêu đã quên mất vai trò giảng dạy Lời Chúa, một số người nhầm lẫn khi tưởng mình là tác giả của giáo huấn, hoặc tệ hơn tưởng mình là những nhà lập pháp. Bên cạnh đó, ông Phaolô, thuộc dòng dõi Pharisêu, vị tông đồ dân ngoại, đã từng xác quyết: “…chỉ có một Thiên Chúa, chỉ có một Đấng trung gian giữa Thiên Chúa và loài người: đó là một con người, Đức Kitô Giêsu, Đấng đã tự hiến làm giá chuộc mọi người” (1Tm 2, 5).
Trong các câu truyện của các tác giả Tin Mừng, chúng ta thường đọc thấy các danh từ như Pharisêu, kinh sư, Xađốc, được mô tả như những nhân vật không mấy thân thiện với Đức Giêsu, từ đó chúng ta cũng không có thiện cảm bao nhiêu với họ. Vậy thật sự họ là ai? Chúng ta hãy thử tìm hiểu gốc gác các nhân vật này.
KINH SƯ
Với tư cách là một nhóm người, các kinh sư hiện diện ở mọi thời đại trong Kinh Thánh.
Trong tiếng Hípri, “kinh sư” là סֹפֵר = sōp̄ēr (được phiên âm là xôphe), là ký lục, người chuyên ghi chép các lời Chúa truyền và có nhiệm vụ công bố, giảng dạy. Vì thế, “kinh sư” buộc phải có kiến thức sâu rộng về lề luật, ngôn ngữ pháp lý, cách giải thích luật v.v…, và được đào tạo để soạn thảo và viết luật.
Các kinh sư đôi khi còn viết truyện sử, truyện kể cuộc sống thường nhật, giúp chúng ta hiểu biết về xã hội, văn hoá, con người vào những thời kỳ xa xưa đó. Tuy thuộc tầng lớp tăng lữ tôn giáo, nhưng kinh sư còn gắn liền với các nhiệm vụ hành chánh, luôn chấp hành mọi mệnh lệnh của vua trong nhiệm vụ viết các chỉ thị và lưu trữ các thủ bản này. Công việc của kinh sư vì vậy được người ta kính trọng. Vài bản văn trong Cựu Ước kể như sau:
Étra 7, 6-21: “…Ông Étra đã từ Babylon lên. Ông là một kinh sư thông Luật Môsê…có bàn tay nhân lành của Thiên Chúa che chở ông. Quả thật, ông Étra đã chú tâm tìm hiểu kỹ càng Lề Luật của ĐỨC CHÚA, thực hành Luật đó và dạy cho dân Ítraen biết những thánh chỉ và quyết định của Người.”
Nơkhemia 8, 1-9: “Bấy giờ, muôn người như một, tụ họp ở quảng trường trước cửa Nước, họ xin ông Étra là kinh sư đem sách Luật Môsê ra. Đó là Luật ĐỨC CHÚA đã truyền cho Ítraen. Hôm ấy, ông Étra cũng là tư tế đem Sách Luật ra trước mặt cộng đồng gồm đàn ông, đàn bà và tất cả các trẻ em đã tới tuổi khôn. Ông đứng ở quảng trường phía trước cửa Nước, đọc Sách Luật trước mặt đàn ông, đàn bà và tất cả các trẻ em đã tới tuổi khôn. Ông đọc từ sáng sớm tới trưa, và toàn dân lắng tai nghe sách Luật…Ông Étra chúc tụng ĐỨC CHÚA là Thiên Chúa vĩ đại, và toàn dân giơ tay lên đáp rằng: ‘Amen! Amen!’ Rồi họ sấp mặt sát đất mà thờ lạy ĐỨC CHÚA…Ông Étra và các thầy Lêvi đọc rõ ràng và giải thích Sách Luật của Thiên Chúa, nhờ thế mà toàn dân hiểu được những gì các ông đọc”.
Thiết tưởng, hai bản văn của Étra và Nơkhemia trên đây đã cho thấy rõ “kinh sư” là người thông hiểu Luật, thực hành Luật và luôn trung thành giải thích Luật, vì thế “kinh sư” là người có uy tín và được toàn dân kính trọng.
Hơn thế nữa, sách Macabê còn kể chuyện một kinh sư “tên là Elada, một trong những kinh sư quan trọng, ông bị ép phải há miệng ăn thịt heo. Nhưng ông thà chết vinh hơn sống nhục…Những người chủ toạ bữa tiệc cúng thần trái với Lề Luật, kéo riêng ông ra, và khuyên ông…giả vờ như thể đang ăn thịt cúng...làm như vậy ông mới thoát chết…nhưng ông đã có một quyết định dứt khoát, thật xứng với tuổi cao và uy thế của bậc lão thành…nhất là phù hợp với Luật thánh do chính Thiên Chúa lập ra…Ông nói: ‘Dù tôi có tránh được hình phạt của người ta, thì sống hay chết tôi cũng sẽ không thoát khỏi bàn tay của Đấng Toàn Năng. Vậy giờ đây, khi can đảm từ giã cuộc đời, tôi sẽ tỏ ra xứng đáng với tuổi già, và để lại cho đám thanh niên một tấm gương cao đẹp về cái chết tự nguyện và cao quý, vì đã trung thành với các Lề Luật đáng kính và thánh thiện’. Nói thế rồi, ông đi thẳng đến nơi hành hình…” (2Mcb 6, 18-30).
Trong Tân Ước, sách Công vụ Tông đồ 5, 34 cũng nhắc đến “một người Pharisêu tên là Gamaliên…ông là một kinh sư được toàn dân kính trọng”.
Tân Ước được viết bằng ngôn ngữ Hylạp nên danh từ γραμματεύς = grammateus có nghĩa là kinh sư, ký lục, thầy dạy. Máccô 7, 1-6 kể lại: “Người Pharisêu và kinh sư hỏi Đức Giêsu: ‘Sao các môn đệ của ông không theo truyền thống của tiền nhân, cứ để tay ô uế mà dùng bữa?’” Họ trung thành với Luật Môsê và truyền thống Dothái giáo như thế, nhưng vì sao Đức Giêsu lại nhắc cho dân chúng và các môn đệ rằng: “Các kinh sư và các người Pharisêu ngồi trên toà ông Môsê mà giảng dạy. Vậy, tất cả những gì họ nói, anh em hãy làm, hãy giữ, còn những việc họ làm, thì đừng có làm theo…”? (Mt 23, 2-7).
Máccô 12, 38-40 còn kể: “Trong lúc giảng dạy, Đức Giêsu nói rằng : ‘Anh em phải coi chừng những ông kinh sư ưa dạo quanh, xúng xính trong bộ áo thụng, thích được người ta chào hỏi ở những nơi công cộng. Họ ưa chiếm ghế danh dự trong hội đường, thích chỗ nhất trong đám tiệc. Họ nuốt hết tài sản của các bà goá, lại còn làm bộ đọc kinh cầu nguyện lâu giờ. Những người ấy sẽ bị kết án nghiêm khắc hơn’”. Đức Giêsu đã dạy cho người tín hữu đương thời ý thức sống lề luật không chỉ bằng môi miệng nhưng là sự nhất quán trong ý thức, lời nói và hành động; không chỉ bằng hình thức bề ngoài nhằm tìm danh vọng quyền thế nhưng bằng trọn vẹn tâm hồn yêu mến luật Chúa. Đức Giêsu khẳng định: “Nếu anh em không ăn ở công chính hơn các kinh sư và người Pharisêu, thì sẽ chẳng được vào Nước Trời” (Mt 5, 20). Vậy mà thời ấy, các kinh sư và Pharisêu còn đòi Đức Giêsu làm một dấu lạ nhãn tiền: “Thưa Thầy, chúng tôi muốn thấy Thầy làm một dấu lạ” (Mt 12, 38), nhưng Đức Giêsu lại đòi hỏi nơi họ một thái độ tín nhiệm hoàn toàn vào Đấng Thiên Sai.
Quả là không dễ dàng để tin vào Đức Giêsu, một người bị coi là phạm thượng khi tự xưng mình là Con Thiên Chúa hay là chính Thiên Chúa, một người dám thay đổi cách sống lề luật của tiền nhân. Vì thế, cách nói năng hành động của Đức Giêsu đã làm cho các kinh sư và Pharisêu chướng tai gai mắt, họ chỉ chờ dịp để xầm xì, lên án và tìm cách giết hại Người. Trong khi đó, Đức Giêsu vẫn kiên trì dạy dỗ, uốn nắn, cho họ được học biết về mầu nhiệm Nước Trời. Người bảo họ: “bất cứ kinh sư nào đã được học hỏi về Nước Trời, thì cũng giống như chủ nhà kia lấy ra từ trong kho tàng của mình cả cái mới lẫn cái cũ” (Mt 13, 47-52). Như vậy, chỉ khi được đào tạo bởi truyền thống Luật Cựu Ước và bởi giáo huấn của Đức Kitô Giêsu, kinh sư mới trở thành môn đệ của Người, mới có đủ khôn ngoan huấn luyện kẻ khác. Nhờ lòng bao dung nhẫn nại của Đức Giêsu, các kinh sư và Pharisêu đã được hoán cải. Mátthêu xác nhận, khi “Đức Giêsu ra lệnh sang bờ bên kia, thì có một kinh sư tiến đến thưa rằng: ‘Thưa Thầy, Thầy đi đâu, tôi cũng xin đi theo’” (Mt 8, 19).
PHARISÊU
Bên cạnh danh từ “kinh sư” là danh từ Pharisêu, có nghĩa là “người tách biệt”, “người ly khai”. Có thể nói, đây là một nhóm người hoạt động dưới thời Macabê cho đến khi đế chế Hylạp trao lại quyền cai trị cho người Dothái, khoảng sau năm 165 trước Công Nguyên, và chỉ những cá nhân từ các gia đình Pharisêu cổ xưa mới được gọi là người Pharisêu.
Là nhóm người trí thức, thượng lưu, Pharisêu được kính trọng vì thuộc thành phần lãnh đạo tôn giáo và chính trị. Họ tuân thủ nghiêm ngặt luật Thiên Chúa, có khả năng giải thích Luật và nắm giữ quyền lực to lớn để áp đặt luật pháp trên dân chúng. Họ thiết lập những nơi hội họp được gọi là hội đường Dothái, là trung tâm thờ phượng và giáo huấn, nhưng hệ thống tôn giáo của họ mang tính bề ngoài hơn là một đức tin hành động thiết thực. Thậm chí họ không tự hỏi Luật ra đời như thế nào và được truyền ban nhằm mục đích gì. Thay vào đó, họ giải thích luật pháp một cách cực đoan, dễ gây ra những cuộc cãi vã gay gắt. Vì vậy trong Tân Ước, nhóm người Pharisêu được mô tả là thường xuyên theo dõi, xét nét từng hành động và lời nói của Đức Giêsu và các môn đệ để lên án buộc tội.
Trong khi Đức Giêsu dạy phải biết phân biệt “điều chính yếu” trong Luật lệ và các phong tục tập quán, và tìm cách giải thoát người ta khỏi những hình thức sống luật máy móc, để hướng mọi người đến việc xây dựng một Vương Quốc công chính yêu thương, thì tầm nhìn của người Pharisêu chỉ gắn liền với lòng mộ đạo phô trương vô ích. Thay vì dạy cho dân biết Luật Môsê, họ lại chất gánh nặng lên dân bằng vô số luật lệ phiền hà. Họ làm cho tôn giáo phải quy phục trước những lợi ích phàm tục. Họ bận tâm những điều không quan trọng và bỏ bê những điều thiết yếu trong luật kính Chúa yêu người. Đức Giêsu thẳng thắn trách móc các kinh sư và Pharisêu vì họ nói một đằng và làm một nẻo.
Như vậy, chúng ta cần lưu ý vào thời bấy giờ:
Sách Cv 23, 6-10 kể lại khi thánh Phaolô biết có “một phần Thượng Hội Đồng thuộc phái Xađốc, còn phần kia thuộc phái Pharisêu, nên ông nói lớn tiếng giữa hội nghị: ‘Thưa anh em, tôi là người Pharisêu, thuộc dòng dõi Pharisêu; chính vì hy vọng rằng kẻ chết sẽ sống lại mà tôi bị đưa ra xét xử’. Ông vừa nói thế, thì người Pharisêu và người Xađốc chống đối nhau, khiến hội nghị chia rẽ. Thật vậy, người Xađốc chủ trương rằng chẳng có sự sống lại, chẳng có thiên sứ hay quỷ thần ; còn người Pharisêu thì lại tin là có. Người ta la lối om sòm. Có mấy kinh sư thuộc phái Pharisêu đứng lên phản đối mạnh mẽ: ‘Chúng tôi không thấy người này có gì là xấu. Biết đâu một vị thần hay một thiên sứ đã nói với ông ấy?’ Hai bên chống đối gay gắt đến nỗi vị chỉ huy sợ người ta xé xác ông Phaolô, nên mới ra lệnh cho lính xuống lôi ông ra khỏi đám người đó mà đưa về đồn”.
Tóm lại, đoạn sách Công vụ trên đã giúp chúng ta phân biệt và hiểu rõ niềm tin cùng thái độ của các thành phần Kinh sư, Pharisêu và Xađốc trong xã hội thời Đức Giêsu và Hội Thánh tiên khởi.
Là độc giả Tin Mừng, chúng ta hãy chất vấn lại bản thân, phải chăng mình cũng là kinh sư, Pharisêu và Xađốc thời đại ngày nay? Nghĩa là trong tư cách Kitô hữu, có khi chúng ta cũng nói mà không làm, bó những gánh nặng mà chất lên vai người khác, làm mọi việc cốt để cho thiên hạ thấy, làm bộ đọc kinh cầu nguyện lâu giờ, nhưng lại nuốt hết tài sản của người nghèo, thích chỗ nhất trong đám tiệc, chiếm hàng ghế đầu trong hội đường, ưa được người ta chào hỏi ở những nơi công cộng và thích được thiên hạ gọi là thầy, là ông này bà nọ…?
Xin quyền năng của Lời Chúa biến đổi chúng ta, để chúng ta luôn xác tín rằng, chúng ta chỉ có một vị lãnh đạo, là Đức Kitô. Và giữa chúng ta, tất cả đều là anh em với nhau, người làm lớn hơn cả, phải làm người phục vụ. Có như thế, chúng ta mới là chứng nhân sống động của Đức Giêsu Kitô, một Thiên Chúa đã hạ mình xuống để nâng loài người lên.
Cầu nguyện:
Luật pháp Ngài, lạy Chúa, con yêu chuộng dường bao, suốt ngày cứ suy đi gẫm lại!
Mọi nẻo đường tà, chân con chẳng bước, cốt làm sao giữ được lời Ngài.
Con chẳng lìa xa điều Ngài quyết định, bởi chính Ngài chỉ giáo cho con.
Con cảm thấy lời Ngài đã hứa, ngọt ngào hơn mật ong trong miệng.
Con thành người sáng suốt nhờ huấn lệnh Ngài ban, nên con ghét mọi đường nẻo gian tà (Tv 119, 97-104).
Nhóm Phiên dịch Các Giờ Kinh Phụng
Nữ tu Maria Lê Thị Thanh Nga - Dòng Đức Bà Nữ Kinh Sĩ Thánh Âu tinh
Nguồn: tgpsaigon.net
